ภาพนี้คือภาพของลิฟท์ที่ MRT ระบบขนส่งมวลชนรถไฟใต้ดินของกทม ภาพนี้และข้อความเหล่านี้คือผลของการที่ผมได้เห็นผู้คนบางคนใช้ลิฟท์แต่ไม่ใช้บันไดเลื่อน
เปล่าผมไม่ได้มาเขียนเพื่อตัดสินกล่าวโทษใครทั้งนั้น ผมเขียนเพราะผมสงสัย ผมเขียนเพราะเวลาที่เขียนความคิดผมจะได้เรียงตัวเป็นระเบียบ แล้วบางทีคำตอบหรือแม้กระทั่งคำอธิบายเพียงเล็กน้อยอาจจะกระจ่างขึ้นบ้าง
เรื่องของเรื่องก็คือ ผมไม่ใช้ลิฟท์และไม่เคยแม้แต่จะคิด เพราะอะไร…
- เพราะสถานี MRT นั้นมีทางเดินบันไดเลื่อนและไม่เลื่อนมากพอ พื้นที่เดินก็กว้างขวาง โดยรวมคือสถานีมีการบริการที่เพียงพอสำหรับการรองรับมวลชนในเวลาเร่งรีบได้อย่างไม่ติดขัด ผมเลยไม่มีปัญหาในการเดินและใช้บันไดเลื่อนอย่างคนส่วนใหญ่
- ผมคิดเองว่าลิฟท์ใช้ไฟเปลืองกว่าบันไดเลื่อน ดังนั้นถ้าผมเลือกได้ผมเลือกบันไดเลื่อน
จนกระทั่งผมสังเกตว่างมีคนจำนวนหนึ่ง ไม่มากแต่ก็มากพอที่ทำให้ผมสังเกตเห็นได้ พวกเขามีอายุน้อย ไม่พิการ แต่งตัวเหมือนเป็นพนักงานบริษัท (บางท่านทำงานที่เดียวกับผมด้วยซ้ำ) สัมพาระไม่มากถึงไม่มีเลย ทั้งหญิงและชาย เดินทะมัดทะแมงออกจากรถไฟเมื่อถึงชานชาลา มุ่งหน้ากดปุ่มลิฟท์อย่างมั่นใจแล้วพวกเขาก็ขึ้นไป… พวกเขาจะไปถึงทางออกของสถานีด้วยความเร็วที่เหนือกว่าคนส่วนใหญ่ประมาณสิบวินาที
ผมสงสัยว่าพวกเขาเหล่านั้น ทำไมจึงไม่เดินไปขึ้นบันไดเลื่อนเหมือนคนอื่น ขอลองแบ่งเป็นสองกลุ่ม
- กลุ่มเห็นป้าย
- พวกเขาคิดว่าป้ายที่ติดอยู่บนลิฟท์ไม่มีความหมายในเชิงกีดกันใดๆ แต่เป็นในเชิงให้ความสำคัญ (priority) เท่านั้น กล่าวคือหากมีคนพิการหรือผู้สูงวัยต้องการใช้ควรให้เขาได้ใช้ก่อน ด้วยตรรกะนี้หากไม่มีผู้สูงอายุหรือผู้พิการใช้ เราก็สามารถใช้ได้ตามปกติ
- พวกเขาคิดว่าเขารีบหรือลำบากกว่าคนอื่น พวกนี้เป็นพวกเดียวกับพวกขับรถปาดหน้า พวกฝากเพื่อนในคิวซื้อของ ส่งเพื่อนมายืนจองที่จอดรถ เป็นพวกที่น่ารังเกียจอย่างแท้จริง
- กลุ่มไม่เห็นป้าย
- พวกเขาไม่คิดว่าการขึ้นลิฟท์จะเป็นผิดอะไร เป็นเพียงทางเลือกในการเดินทางเท่านั้น
แต่ไม่ว่าจะเห็นหรือไม่เห็นป้ายคนทั้งสองกลุ่มมีความคิดที่เหมือนกันแน่นอนว่า ขึ้นลิฟท์ดีกว่าบันไดเลื่อน… บันไดเลื่อนช้ากว่าตั้งสิบวินาทีแถมต้องเดินอีก เราขอเลือกสิ่งที่ดีกว่าให้ตัวเองเพราะเราคู่ควร
ในมุมกลับกัน แล้วการขึ้นลิฟท์แทนที่จะใช้บันไดไม่ดียังไง มันทำให้ประเทศล่มจมเหรอ? ลองคิดเล่นๆ
- ไม่ดีในเชิงการใช้พลังงานและสำนึกต่อสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้อยู่บนสมมติฐานว่าลิฟท์ใช้พลังงานในการขนส่งต่อหนึ่งคนมากกว่าบันไดเลื่อนจริง
- ไม่ดีในเชิงการไม่ปฏิบัติต่อกฎเกณท์สาธารณะและสำนึกในการอยู่ร่วมกันโดยเห็นส่วนรวมมาก่อนส่วนตน ทั้งนี้อยู่บนสมมติฐานว่าป้ายบนลิฟท์หมายรวมถึงการให้เฉพาะบุคลลประเภทที่ระบุใช้ลิฟท์เท่านั้น
โดยส่วนตัวแล้ว สองข้อข้างบนไม่มีน้ำหนักไปกว่าข้อเสียของการขึ้นบันไดเลื่อนแทนลิฟท์ (เช่นช้ากว่าและต้องเดินมากกว่า)… ผมจึงเลือกที่จะใช้บันไดเลื่อนต่อไป
เมื่อมาถึงบรรทัดนี้ ผมว่าทุกคนก็มี ขบวนการการตัดสินใจในสมองที่แตกต่างกัน การกำเนิดซึ่งชุดเหตุและผล การเปรียบเทียบ อีกทั้งการให้น้ำหนักหรือความสำคัญกับแต่ละเหตุและผลก็ไม่เหมือนกัน จึงไม่ใช่เรื่องแปลกหากคนจะคิดไม่เหมือนเราและทำไม่เหมือนเรา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องที่ไม่มีกฎเกณฑ์กติกาที่ชัดเจน
not.so.important 